Nije to crvena, to je krv! predstava je beogradskog redatelja Bojana Đorđeva koja je početkom studenoga premijerno izvedena u Centru za kulturnu dekontaminaciju u Beogradu. Predstava uspostavlja veze između jugoslavenske komunističke, revolucionarne i partizanske poezije i performansa. Tim povodom razgovarali smo s Đorđevom.
Odakle naziv predstave i što se zapravo izvodi?
Naslov nije vezan ni za poeziju ni za performans, već dolazi iz oblasti filma. U pitanju je parafraza, ili bolje rečeno repolitizacija lakonske izjave Jean Luc Godarda kako u njegovom filmu 'Pierrot le fou' nema dosta krvi, već dosta 'crvene boje'. Tu parafrazu preuzimam od Marine Gržinić i Ane Vujanović. U nastojanju da opiše odnos umetnosti i borbe, jer partizanska poezija koja je uslovno rečeno ‘crvena’, nastaje uz borbu ili uslovno rečeno ‘krv’, a naslov bi se mogao još dodatno precizirati trećim elementom, recimo: to je ili crvena ili krv, ali je svakako komunizam.
Predstava nastaje kao istraživanje prevođenja revolucionarne poezije u izvedbeni gest. Poeziju smeštamo u izvedbenu, javnu sferu današnjice, koja se prema revolucionarnim idejama uglavnom odnosi sa, u najmanju ruku, postmodernim cinizmom ili anti-ideološkom histerijom. Nematerijalna, namenjena izvedbi – koja ne postoji bez društvenog i kolektivnog trenutka – poezija nastaje u Narodnooslobodilačkoj borbi u gerilskim uslovima ratovanja kao jedan od brojnih umetničkih oblika: grafike, stripovi, predstave pa čak i koreografije, kao ravnopravni oblik borbe.
Stihovi beleže muke i borbe, ali i postaju planovi novog sveta, podstrek da se uvek ide dalje, da se iz nemogućeg stvara moguće, iz kapitulirane i okupirane zemlje ona – slobodna. Rame uz rame kao partizani se bore avangardni umetnici i narod koji se uz pisanje poezije opismenjuje - i ta činjenica partizansku poeziju zauvek pozicionira izvan uskih rasprava o autonomiji ili političnosti umetnosti. Pesnici svojim stihovima samorefleksivno i precizno pozicioniraju umetnost u područje borbe. Ona nije zamena za borbu ili zamena za politiku, ona ne služi nekoj ideji, već je njen neodvojivi deo. Tako su umetničko stvaralaštvo, revolucija i borba neraskidivo vezani u stihovima i to je ‘crvena nit’ koja prošiva i oblikuje tekst predstave. Teorijska baza za ovu predstavu je studija Miklavža Komelja 'Kako misliti partizansko umetnost' koja se bavi prelomom koji je partizanski pokret uzrokovao u umetnosti u procesu oblikovanja kolektivne subjektivnosti, prelomom koji je otvorio prazan prostor u kojem će se u bliskoj budućnosti sresti ‘ništa’ i ‘sve’ o kojima peva i 'Internacionala'.
Koje su autori prisutni kroz izvedbu?
Tekstualni predložak predstave je nastajao postepeno, kroz istraživanje građe i dijalog sa glumcem Stipom Kostanićem. Potporni stubovi teksta i najzastupljeniji pesnici su Karel Destovnik - Kajuh i Ivan Goran Kovačić, obojica partizani poginuli u NOB. Tu su i etablirani predratni pesnici, kao što su Oton Župančič i Vladimir Nazor, koji su poeziju također stvarali učestvujući i u NOB-u, potom pesnici beogradskog nadrealističkog kruga Marko Ristić, Dušan Matić, Oskar Davičo itd. Zastupljeni su pesnici iz svih delova Jugoslavije i poezija najrazličitijih fraktura. Ali najprisutniji u izvedbi su savremeni umetnici, kolege i koleginice sa kojima sam radio predstavu: Ana Mandić, Dragana Jovović, Selma Banich, Maja Mirković, Stipe Kostanić, Miloš Đurović i Siniša Ilić, a koji svi zajedno čine autorski tim koji je na osnovu partizanske poezije realizvao novu poeziju performansa.
Predstava je nastala u suradnji s nekoliko umjetnika iz Hrvatske. O kome se sve radi i kako je ta suradnja započela?
Od diplomske predstave po tekstu Slobodana Šnajdera 2001. redovno sarađujem sa umetnicima iz Hrvatske. Dramsko pismo Ivane Sajko i Gorana Ferčeca mi je omogućilo platformu za razvoj rediteljskog rukopisa, a uz pomoć zalaganja Dubravke Vrgoč prestava Zagrebačkog kazališta mladih 'Pismo Heineru Mülleru' izvođena je u Njujorku. U stalnom sam dijalogu i saradnji sa BAD.co iz Zagreba i Drugim morem iz Rijeke. Zagreb zaista shvatam kao grad u kojem sam gotovo podjednako aktivan kao i u Beogradu. Glumac Stipe Kostanić i ja, nakon naše prve saradnje, predstave 'Psi', zajednički smo planirali ovu novu predstavu. Desilo se da smo u roku od godinu dana obojica u različitim prilikama posetili Partizansku nekropolu u Mostaru i Cvet u Jasenovcu, oboje autora velikog Bogdana Bogdanovića, te Tjentište u nacionalnom parku Sutjeska. Ta poezija u kamenu podstakla nas je na razmišljanje o projektu koji će se baviti partizanskim nasleđem. Kako je Stipe čini mi se jedini glumac koji se podjednako raduje nedramskom tekstu kao i ja, složili smo se da se bavimo poezijom. Već treći put i sa velikim zadovoljstvom sarađujem i sa koreografkinjom Selmom Banich i mislim da je ona kroz svoj pristup umetničkoj praksi i/kao borbi, zaista autentična partizanka savremene umetnosti.
Možete li reći nešto o planovima za izvedbe u Hrvatskoj i specifičnim ambijentima za koje se predstava planira?
Bitno nam je da ova predstava prevaziđe okvire građanskog pozorišnog događaja, već da bude i eksplicitan politički stav. Premijera se desila u Beogradu desetak dana nakon obeležavanja sedamdesete godišnjice oslobođenja grada, proslavljene falsifikovanom vojnom paradom, u toku čijih priprema se čak zahtevalo da budu prisutna četnička obeležja. U Hrvatskoj je situacija možda za koju nijansu drugačija, ali komunistički karakter Narodnooslobodilačke borbe i antifašističkog pokreta se konstantno relativizuje ili falsifikuje.
Pored igranja u pozorišnom ili galerijskom prostoru, voleli bi da predstavu u Zagrebu izvedemo i u Rakovom potoku. Rakov potok u okolici grada je uz Dotrščinu drugo najveće stratište Zagrepčana u Drugom svetskom ratu. Ideja se postepeno rađala u razgovorima s Virtualnim muzejem Dotrščina i Srpskim narodnim vijećem u nameri da se predstava izvede u povodu dana oslobođenja Zagreba 2015., i na taj način poveže dva, za zagrebačku antifašističku prošlost, bitna mesta stradanja. Nadamo se da ćemo u toku 2015. godine uspeti da napravimo i izvedbe predstave na lokacijama velikih spomenika NOB-a – Kadinjači, Tjentištu, Partizanskoj nekropoli u Mostaru i Kozari. Naime, bitno nam je da u dijalog partizanske poezije sa savremenim dobom uključimo još jednog učesnika - spomenike, koji mnogo više od prošlosti slave budućnost kojoj treba stremiti.
