Pisci iz nekadašnje Krajine dali su veliki doprinos razvoju i standardizaciji srpskog književnog jezika u prvoj polovini 19. vijeka, rečeno je na promociji knjige 'U vrtlogu matice' naučnika Miloša Okuke, koja je prošli četvrtak održana u punoj dvorani biblioteke Prosvjete u Zagrebu. Na promociji su govorili urednik izdavaštva Prosvjete Čedomir Višnjić i profesori Milorad Pupovac i Dušan Marinković, kao i predavačica Virna Karlić s Filozofskog fakulteta.

U uvodnoj riječi Višnjić je podsjetio da je ovo treća Okukina knjiga koju izdaje Prosvjeta; prva se bavila srpskim dijalektima, odnosno ijekavskim dijalektom koji se koristi od Crne Gore i istočne Hercegovine do Žumberka, a druga djelom Save Mrkalja, jezičnog reformatora i pjesnika s početka 19. vijeka koji je bio preteča Vuka Karadžića.

Virna Karlić podsjetila je na uvodni dio knjige o razvoju književnog jezika Srba tokom 18. vijeka koji je bio određen općim književnim tokovima i historijskim i društvenim okolnostima koji su sadržavali snažne elemente diskontinuiteta. Srbi su u 18. vijek ušli s dva književnojezička izraza, sa srpsko-slovenskim i narodnim. Srpsko-slovenski jezik je bio, praktično okoštao i mrtav, a narodni jezik nije bio toliko izgrađen da bi preuzeo sve funkcije u društvu koje inače ima jedan književni jezik, odnosno koje su namijenjene civilizacijskom idiomu.

U složenim društvenim i kulturnim okolnostima, oko 1740. godine došlo je do prihvatanja i trećeg književnojezičkog izraza - rusko-slovenskog jezika koji je potisnuo srpsko-slovensku verziju i s narodnim jezikom oformio tzv. sloveno-srpski govor. Rasprave koji jezik koristiti trajale su do 80-ih godina 19. vijeka, odnosno do opće primjene Vukove reforme, a knjiga se u tom smislu bavi stvaralačkim radom i jezičnim doprinosom 12 krajiških pisaca s prve polovine  19. vijeka, bilo da su bili za ili protiv reforme.

- Ovo je pouzdana knjiga koja vas neće odvesti u krivom smjeru, odnosno u politizaciju i ideologizaciju - rekao je Pupovac, naglasivši napore autora da dođe do što šire građe i što više izvora. Naglasio je da je to knjiga koju mogu koristiti i istraživači i laici, ističući njenu važnost jer pokazuje tehniku procesa izgradnje književnog jezika Hrvata i Srba, dodavši da se o spomenutim piscima u lingvističkim knjigama u Hrvatskoj ne piše.

O značenju knjige govorio je i profesor Marinković, rekavši da govori s pozicije kraja procesa standardizacije, ističući da su se polemike o jeziku znale aktivirati i u nekim kasnijim decenijama.

Nakon izlaganja  uslijedila je rasprava u kojoj se moglo čuti da je izraz srpsko-hrvatski u označavanju jezika prvi upotrijebio Ljudevit Gaj 1832. a onda Jernej Kopitar 1836. kao i da se izraz 'jugoslavenski' spominje 20-ih godina 19. vijeka u Srbiji.

Promociju su svojim ojkačama, izvornim srpskim pjesama, karakterističnim za Kordun, obogatili i članovi pododbora Prosvjete iz Vrginmosta. Ženska pjevačka grupa svojim je nastupom otvorila promociju i, po Višnjićevim riječima, otvorila prozor u vrijeme kojim se bavi knjiga, dok je muška pjevačka grupa zaključila promociju.

Slavist Miloš Okuka rođen je na Ilindan, 2. avgusta 1944. u Porijama kod Uloga u istočnoj Hercegovini. Bio je profesor Filozofskog fakulteta u Sarajevu, a od 1992. radi na univerzitetu u Minhenu. Objavio je više stotina naučnih i stručnih radova.