Svečanim programom u Hrvatskom domu u Vukovaru sinoć je obeležen dan Zajedničkog veća opština (ZVO) i 21. godišnjica od osnivanja te institucije srpske zajednice nastale na osnovu Erdutskog sporazuma i Pisma namere hrvatske Vlade o završetku mirne reintegracije istočne Slavonije, Baranje i zapadnog Srema u ustavno-pravni poredak Hrvatske. ZVO je prvi put konstituisan 23. maja 1997., nakon prvih lokalnih izbora na reintegrisanom području.
- Taj datum predstavlja početak borbe srpske zajednice sa područja Vukovarsko-sremske i Osječko-baranjske županije za svoj dostojanstven, primeren i ravnopravan položaj u društvu, kao novonastale nacionalne manjine, u odnosu na većinski narod u državi - rekao je predsednik ZVO-a Srđan Jeremić, podsetivši na nadležnosti koje je Vlada RH svojom odlukom od 15. oktobra 1998. dala ovoj instituciji.
Osim predlaganja kandidata za položaje pomoćnika ministara u ministarstvima unutrašnjih poslova, pravosuđa, prosvete, sporta i kulture i kandidata za ostale dužnosti, ZVO prati provođenje prosvetne i kulturne autonomije i daje predloge za njihovo unapređenje, vodi brigu o ostvarivanju ljudskih i građanskih prava Srba, a bavi se i informativnom i izdavačkom delatnošću.
Jeremić je istakao da se dve decenije od osnivanja ZVO-a dobar deo prava i nadležnosti ne sprovodi u praksi. Pored Ustavnog zakon o pravima nacionalnih manjina, dodao je da se ne sprovodi ni Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisma, koji propisuje službenu upotrebu srpskog jezika i ćiriličnog pisma u sredinama gde Srbi čini najmanje 33 odsto stanovništva.
- Svedoci smo da na ulazima i izlazima iz mesta u kojima srpska zajednica ispunjava te uslove nema tabli ispisanih, osim na hrvatskom jeziku i latinici, i na srpskom jeziku i ćirilici. Nema ih čak ni u onim mestima gde broj pripadnika srpske zajednice prelazi i 90 odsto ukupnog stanovništva -napomenuo je Jeremić.
Upozorio je, takođe, na nedosledno provođenje Zakona o odgoju i obrazovanju na jeziku i pismu nacionalnih manjina jer više od 20 godina škole koje na maternjem jeziku pohađaju deca srpske nacionalnosti nisu registrovane kao manjinske. Podsetio je da su opštine Borovo, Negoslavci i Markušica pre više od tri godine podnele zahteve prema Vukovarsko-sremskoj županiji za preuzimanje osnivačkih prava nad školama koje se nalaze u njihovim sredinama, ali oni do danas nisu prihvaćeni.
Na problem nerešenog statusa tih škola ukazao je i predsednik Srpskog narodnog veća (SNV) i Samostalne demokratske srpske stranke (SDSS) Milorad Pupovac.
- Registracija srpskih manjinskih škola na području ove dve županije ne može više čekati ni dana. Nema nijednog opravdanog razloga da se osnivačka prava sa Vukovarsko-sremske županije ne prenesu na opštine i grad Vukovar. Ako ima nekih razlika u tome kako ćemo šta prakticirati i gde, moramo učiniti sve da te razlike usaglasimo. Najbolji primer za to je škola ‘Nikole Andrića’ u Vukovaru, koja upravo zato što je mešovita i ima hrvatski nacionalni i srpski manjinski program, trpi i čeka obnovu već godinama - kazao je Pupovac.
Govoreći o prioritetima zajednice, Pupovac je istakao da je uz napore koje preduzima ZVO, SNV i Klub zastupnika SDSS-a u Hrvatskom saboru, kako bi se osigurala sredstva za potrebe opština koje su u sastavu ZVO-a, potrebno, posebno na područjima povratka, osigurati mehanizme koji će zaustaviti iseljavanje stanovništva. Prema njegovim rečima ti mehanizmi su sastavni deo programa Vlade i Operativnog programa za srpsku nacionalnu manjinu, a reč je Fondu za potpomognuta područja i Zakonu o potpomognutim područjima. Kao jedan od prioriteta naveo je i status ZVO-a i SNV-a koji je naveden i u Izjavi o pravima Srba u Hrvatskoj, usvojenoj na Velikoj skupštini SNV-a u februaru ove godine.
- Neophodno je da se reguliše status, ne ovlasti, ne sadržaj i program rada jer je to definisano u slučaju ZVO-a odlukom Vlade, a u slučaju SNV-a programom i statutom koji je priznat od nadležnog ministarstva. Ono što treba učiniti je da se bez straha, a posebno bez proizvodnje baukova, iznađe mehanizam manjinske organizacije sui generis i za jednu i za drugu organizaciju - istakao je predsednik SNV-a i podsetio da je to pravo definisano i Pismom namere Vlade i Erdutskim sporazumom koji je još na snazi.
- Od tri ključna bloka Erdutskog sporazuma samo prvi je privremen i tiče se prelazne uprave, a sve drugo je trajnog karaktera i tiče se prava u koja spada i status ovih institucija. To ne treba nikog plašiti, a na one koji proizvode strah i plašenje, treba reagovati ne samo s naše strane već i od najviših predstavnika države - rekao je Pupovac.
Prisutnima su se obratili i izaslanik predsednika Vlade i Sabora RH, predsednik Skupštine Vukovarsko-sremske županije Dražen Milinković, izaslanik predsednice, osječki gradonačelnik Ivan Vrkić i ambasadorka Srbije u Hrvatskoj Mira Nikolić. Svi su ukazali na potrebu jačanja saradnje između Hrvatske i Srbije i rešavanja otvorenih pitanja. Ivan Vrkić je u svom govoru podsetio na period mirne reintegracije čiji je bio učesnik i saradnju s Vojislavom Stanimirovićem.
- Nužno je da svi zajedno ozbiljnije shvatimo odgovornost za mandate koje smo dobili i da rešavamo probleme, a ne da ih pravimo. Da smo tako radili Stanimirović i ja, da nismo poštovali ono što su međunarodna zajednica, naša Vlada i predsednik Tuđman u ono vreme donosili, a to su Erdutski sporazum i odluka o ZVO-u, nisam siguran da bi bilo mirne reintegracije. Mislim da ne bismo došli do toga, da slavimo 21. godišnjicu prvog zajedničkog uspešnog rezultata, a to je ZVO koji je reintegracijski proizvod i koji nam je dao okvir da možemo raditi u korist i Srba i Hrvata - rekao je Vrkić.
Na svečanosti povodom svog dana, ZVO svake godine dodeljuje priznanja zaslužnim pojedincima i institucijama za izuzetna ostvarenja u korist promocije kulturnog, prosvetnog, duhovnog i nacionalnog identiteta te sveukupnog jačanja srpske etničke zajednice na području delovanja ZVO-a. Budući da je ZVO proše godine obeležio dve decenije postojanja, Skupština ove institucije donela je odluku da se ove godine uruče dve plakete i pet povelja. Dobitnicu plaketa su zamenik pokrajinskog sekretara za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama u Vladi Autonomne pokrajine Vojvodine Nebojša Kuzmanović i generalni direktor Javne medijske ustanove Radiotelevizije Vojvodine Miodrag Koprivica.
Povelje ZVO-a u znak zahvalnosti za pomoć i podršku u razvoju i opstanku ZVO-a dodeljene su Uredu za ljudska i manjinska prava Vlade Republike Hrvatske, Savetu za nacionalne manjine Republike Hrvatske, Ministarstvu kulture i informisanja Republike Srbije, Upravi za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu Ministarstva spoljnih poslova Republike Srbije i Pokrajinskom sekretarijatu za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama Vlade Autonomne pokrajine Vojvodine. U kulturno-umetničkom delu programa nastupio je Veliki narodni orkestar Radio Televizije Vojvodine pod upravom Miće Jankovića.
