Sredinom septembra neopaženo je protekla još jedna zaboravljena godišnjica - 80 godina od formiranja partizanske bolnice na Petrovoj gori. Narodni ustanak na Kordunu, praćen borbama partizanskih odreda s jedinicama okupatora i kvislinga, za posljedicu je imao veći broj ranjenih, bolesnih partizana i civila. Zbog toga je 19. septembra 1941. godine u selu Džodani, na konferenciji NOP-a Korduna i Banije, donijeta odluka da bude organizirana sanitetska služba, kao i da na Petrovoj gori bude izgrađena partizanska bolnica. Za provoditelja ove odluke bio je zadužen liječnik Savo Zlatić – Mićo koji je sa španskim borcem, bolničarem Jakovom Kranjčevićem Bradom i još deset Kordunaša od povjerenja radio na izgradnji prve partizanske vojne bolnice u rejonu Vrletne stijene.

- Bolnica je sagrađena na skrovitom mjestu od drvenih oblica, zemlje i pletera, a uz nju je napravljeno pet zemunica za smještaj ranjenih i bolesnih boraca u slučaju opasnosti - priča nekadašnji partizan i poslijeratni rukovodilac Mile Knežević (95). U tu bolnicu, u oktobru 1941., primljeni su prvi ranjeni i bolesni borci. Za vrijeme ustaško-domobranske ofenzive na Petrovu goru u maju 1942. bolnica je otkrivena i spaljena. Ranjenici i bolesnici na vrijeme su sklonjeni u zemunice i tako spašeni.

U maju 1942. godine na području Pišin gaj počela je izgradnja Centralne partizanske bolnice, uz koju je izgrađeno 12 zemunica za sklanjanje ranjenih i bolesnih u slučaju novih napada. Za razliku od one prve, barake ove bolnice izgrađene su od materijala seoskih kuća dopremljenog s okolnih područja. Konačni oblik je dobila 1944. kad je obuhvaćala preko 30 objekata, a osim kirurškog postojao je i zubarski odjel pod vodstvom doktora Vlade Pilingera. Bolnica je, današnjim rječnikom, bila samoodrživa jer je osim uprave, operacione sale i ranjeničkog odjela, imala pekaru, kovačnicu, magacine, bazen, tuš, električnu centralu, zgrade za sanitet i osoblje.

- Bolnicu je čuvao sanitetsko-stražarski bataljon - kaže Knežević koji je koji je u prve dvije ratne godine nekoliko puta kolima dovozio ranjenike u bolnicu gdje ih je preuzimalo osoblje.

- Kroz nju sam jednom prilikom prošao i kao bolesnik; bio sam u partizanima kad sam se u avgustu 1942. razbolio - govori Knežević. Tokom 1943. u glavnoj i pomoćnim bolnicama radila su 43 zdravstvena radnika, od čega samo dvoje liječnika. Napredovanjem saveznika kroz Italiju stvoreni su uslovi za prebacivanje najtežih ranjenika i bolesnika u savezničke bolnice, najčešće u Bari i na Siciliju.

- Nedostatak lijekova i sanitetskog materijala koji je bio veliki problem, prevladan je dopremom pomoći zapadnih i istočnih saveznika. Isto tako, dolazili su nam saveznički liječnici i medicinsko osoblje - kaže Knežević. Centralna partizanska bolnica djelovala je do 25. maja 1945. kad je preseljena u oslobođeni Karlovac. Procjene su da je kroz bolnice na Petrovoj gori prošlo oko 5.000 ranjenih i bolesnih boraca, a nitko od mještana nije neprijatelju odao njihovo postojanje.

Zbog zasluga u liječenju ranjenika, bolnicu je Josip Broz Tito 1971. odlikovao Ordenom narodnog heroja Jugoslavije, a njeni objekti, rekonstruirani 1961. povodom 30-godišnjice, bili su mjesto obilaska brojnih ekskurzija. Ratna, a naročito poslijeratna razaranja i pljačka nakon Oluje, doveli su do devastacije objekata od kojih su neki donekle obnovljeni prije 20-ak godina, a onda su ponovo prepušteni propadanju. Naročito je stradalo groblje na kojem počiva oko 1.000 umrlih boraca. Među njima je i dr. Marija Schlesinger koja je umrla početkom 1943., izrazivši želju da njeno tijelo bude sahranjeno kod zemunice. Na tom groblju sahranjen je i Jakov Kranjčević Brada.

- Problem je što su mnogi umrli borci sahranjivani u žurbi, a njihove humke su bile označene tek provizornim križevima koji su se raspali davno. Posječena su mnoga stabla na kojima su urezivana imena umrlih. Posječene trupce vukli su po grobljanskih humcima i tako ih dodatno razrovali - ističe Knežević.

Da sve ne bude tako crno, pobrinula se udruga Kordunašica koje je ove godine postavila novu spomen ploču doktorici Schlesinger za koju je reljef izradio akademski kipar Pero Kurobasa. Članstvo udruženja organizira radne akcije čišćenja područja bolnice i groblja, a kako naglašava predsjednica udruge Tatjana Vlačić Vujičić, pomažu im SNV, ambasade Izraela i Rusije, općina Vojnić, ali i pojedinci.