Prošle subote, u sali Srpske pravoslavne crkvene opštine (SPCO) Osijek, svečano je obilježena 150. godišnjica osnivanja Srpske čitaonice u Osijeku. Obilježavanje te godišnjice, kao i izdavanje prigodne brošure, uz svesrdnu pomoć osječkog paroha protojereja Aleksandra Đuranovića, organizovao je osječki pododbor SKD-a ‘Prosvjeta’ u suorganizaciji sa SPCO, Vijećem srpske nacionalne manjine (VSNM) Grada Osijeka, Gradskom organizacijom (GO) Osijek SDSS-a i vukovarskim udruženjem Čuvari srpskog identiteta.
Svi prisutni dobili su brošuru pod naslovom ‘Srpska čitaonica u Osijeku : 1868 - 2018.’, u kojoj je isti tekst objavljen dva puta: na prvih 10 stranica ćirilicom i na još 10 stranica latinicom. Tekst je napisao Milorad L. Mišković, osječki doktor medicine u penziji i predsjednik VSNM-a, koji zbog bolesti nije mogao prisustvovati obilježavanju pa je njegova poruka pročitana na skupu. U brošuri su opisane okolnosti koje su sredinom 19. vijeka dovele do osnivanja Srpske čitaonice u Osijeku:
‘Godine 1868. dana 26. oktobra, sastaše se na poziv gospodina Marka Aksentijevića gospoda ….ovomjestni srpski građani svega na broju sedamnaest na dogovor kako bi ovdje sebi čitaonicu ustanoviti mogli’.
Za prvog predsjednika jednoglasno je izabran osječki paroh Lazar Popović (1830-1895). Tada je upućena i molba Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini osječkoj da ustupi u svojim prostorijama dvije sobe za čitaonicu. Toj molbi je udovoljeno te je čitaonica smještena u prizemni ulični objekt u današnjoj Ulici Zmaj Jove Jovanovića, a koji i danas stoji na istom mjestu.
Na dan Svetog Dimitrija, 8. novembra 1868, poslije službe božje, čitaonica je u prisustvu većine članova svečano otvorena. Broj članova je varirao. Prve godine bilo ij je 52-oje, a najmanje članova bilo je 1882. – samo 17. Najviše ih je bilo 1920. – 140. Čitaonica je prisilno ugašena tokom Prvog svjetskog rata, a rad je obnovljen na skupštini 7. decembra 1919. Predsjednici od osnivanja do 1928. godine bili su: Lazar Popović, dr. Jovan Moačević, Lazar Bogdanović, Vasa Muačević i Aleksandar Živanović.
Prema sačuvanom popisu članova Srpske čitaonice, za prvih sedam godina među članovima bilo je Osječana različitih nacionalnosti i vjeroispovijesti. Burni ratni događaji 1941. godine ugasili su, poslije 73 godine postojanja, Srpsku čitaonicu u osječkom Donjem gradu.
